Hoe het begon

Ruim acht jaar geleden zaten we met een groepje collega’s uit het werkveld op een Utrechts caféterras. We hadden net een handreiking voor het Besluit Bodemkwaliteit uitgebracht in opdracht van het toenmalige ministerie van VROM. Een mooi product maar er knaagde iets aan ons. “Bodem gaat over zoveel méér dan chemische kwaliteit en getallen & voorschriften.”  We baalden al langer van het negatieve imago van de bodem door de beeldvorming vanuit de verontreinigingsproblematiek en de miljarden die dat kostte om een beetje orde op zaken te krijgen.

Imago bodem werd aangepakt

Bodem ging voor ons over schoonheid, diversiteit, landschap, intimiteit en leven. Waarom spraken zo weinig mensen daarover?! “Wordt het geen tijd voor een publiekscampagne,” zeiden we tegen elkaar, “om het imago van de bodem voor eens en voor altijd op te poetsen? En niet alleen het imago maar ook de kijk op de bodem te veranderen: ‘van gebruiksvoorwerp naar levend systeem'”.

De tijd was er blijkbaar rijp voor want na het schrijven van een pamflet én een paar goede gesprekken met de leiding van Bodem+ en het ministerie VROM hadden we op de valreep van 2007 een plan gereed voor de start van een maatschappelijk Initiatief Bewust Bodemgebruik met eind 2008 ‘een week van de bodem’. Die week heeft alles veranderd.

Het nieuwe perspectief werd bewust beheer = duurzaam gebruik. Het gaat dus over wederkerigheid; zonder de bodem (als systeem) te voeden  kan de bodem ons niet voeden. Natuurlijk moet zo’n eenvoudige gedachte op tal van fronten worden uitgewerkt. Met de vraag “hoe draagt bodem bij aan jouw maatschappelijke opgave?” zijn de initiatiefnemers in gesprek gegaan met mensen die door hun werk met de bodem in aanraking komen. Het verhaal kreeg hierdoor steeds rijkere dimensies.

De beweging kwam op gang

De beweging kwam op gang. Ruim 80 organisaties hebben zich inmiddels achter het idee geschaard en zijn zelf aan de slag gegaan, met in de genoemde week van de bodem in 2008 meer dan 3.000 bezoekers.

Ambassadeurs

Elke verandering heeft aansprekende voorbeelden nodig. Mensen op centrale posities die het verhaal vertellen. Die hun netwerk mobiliseren om ook mee te doen. Door de breedte van het netwerk hebben we op dit moment 23 ambassadeurs.

Communicatie

Na de week van de bodem in 2008 was het belangrijk om de vrije energie van alle betrokkenen te laten doorstromen. Om discussies gaande te houden en mensen te voorzien van interessant nieuws, hebben we een LinkedIn groep (nu met 2000 leden) opgericht en een Facebook pagina (1000 likes) en een twitter account (650 volgers) aangemaakt. De website is vernieuwd en we versturen ieder kwartaal een Nieuwsbrief. Daarnaast organiseren we kleine en grote bijeenkomsten en denktanks voor ons professionele netwerk.

Het is ons gelukt om productieve settings te creëren en verschillende partijen te mobiliseren en te enthousiasmeren. Door een duidelijke kernboodschap en een sterk verhaal, is het gelukt om in een relatief korte tijd een beweging op gang te brengen en te houden. Nieuwe verhalen, nieuwe perspectieven over bodem en landgebruik staan hierbij centraal.

Dialogen en verhalen

Verhaallijnen zijn verder uitgewerkt en mensen zijn aangemoedigd hun verhaal te vertellen. Daarvoor zijn steeds nieuwe podia geboden en gecreëerd. Denk aan een schaliegasdialoog, een bijeenkomst met prinses Irene van het Natuurcollege, de succesvolle bijeenkomsten Boer, Bankier, Burger, bijdragen aan de debatreeks “It’s the Food my Friend” in de Rode Hoed en de buitengewoon succesvolle film “Bodemboeren”. Maar ook een intensieve en succesvolle samenwerking met vele partners in het veld in het kader van het Jaar van de Bodem 2015. We betrekken jonge mensen bij de bodem door als casus te fungeren voor de Youth Food Movement (YFM) Academy en door bodem te koppelen aan bijvoorbeeld het Film Food Festival van YFM.

Het open netwerk

Alle mensen die toen (2008) betrokken raakten zijn – op een enkele uitzondering na – nog steeds met hart en ziel betrokken bij Bewust Bodemgebruik. En dat netwerk is constant gegroeid. We beslaan vandaag de dag met het Initiatief vrijwel alle sectoren die ‘iets’ met de bodem van doen hebben. Van boeren tot banken, van burgers tot bouwers en van onderzoekers tot overheden.

Het Initiatief is nooit geformaliseerd; het is een open netwerk waarin mensen actief zijn om duurzame veranderingen tot stand te brengen. Het Initiatief Bewust Bodemgebruik is een vrijplaats voor bezinning. Een plek waar je je belangen even thuis kan laten en kan nadenken, spreken en (gaan) handelen in dienst van de bodem.

Van meet af aan hebben we gezegd dat Bodemgebruik alleen mogelijk is vanuit wederkerigheid. Dat bewustzijn is de afgelopen zeven jaar sterk gegroeid. De tijd zorgt voor de omstandigheden en al die honderden mensen achter het Initiatief maken de transitie naar Bewust Beheer en Duurzaam Gebruik mogelijk. Dank daarvoor! We werken er de komende zeven graag aan verder.

Tot slot

Er is geen onderdeel van onze omgeving dat zó nadrukkelijk alle cruciale thema’s van deze tijd vertegenwoordigt als onze grond en bodem. Biodiversiteit, waterberging en –filtering, grondstoffen, klimaat, CO2- vastlegging, voedsel, energie, landschappen, cultuur én economie; in de (onder)grond en op de bodem kom je ze allemaal tegen.

Met al die diversiteit is er ook een enorm scala aan sectoren die op, in of met de bodem hun geld verdienen: boeren, energiebedrijven, waterbedrijven, grondstoffenwinners, natuurbeheerders, banken en verzekeraars, overheden, projectontwikkelaars, bouwbedrijven…etc. Daarnaast zijn er de nodige wetenschappers die zich bezig houden met bodem en ondergrond én naast boeren leven ook burgers en buitenlui op de bodem of ze recreëren erop.

De bodem is in vele opzichten een bijzonder levend systeem. Feitelijk bestaat zij en is zij gevormd omdat er leven is. Dankzij de Zon en met hulp van een beetje wind en water is er in de ons omringende enorme ruimte een levend laagje ontstaan waardoor wij alles kunnen doen wat we doen.
Zo belangrijk is de bodem voor ons!