Help! Ons bodemkapitaal verdwijnt.
De bodem heeft vele functies. Bodems zijn de basis voor voedselproductie, water- en energievoorziening, natuur en biodiversiteit; ze zijn bron van bouwgrondstoffen en fundament voor klimaatbestendige steden. Vitale bodems en toekomstbestendig landgebruik zijn essentieel voor ons welzijn en onze welvaart, daarvan zijn we ons terdege bewust.
Welvaart en welzijn groeien op een vitale bodem.
Desondanks zien we toenemende bodemdegradatie door slecht waterbeheer, veenoxidatie, verstening, vervuiling, erosie en onzorgvuldig, overmatig landgebruik. De stikstofcrisis, de PFAS-crisis, de woningbouwcrisis, het verdwijnen van bestuivers door biodiversiteitsverlies, verdroging van natuur- en landbouwgronden, wateroverlast in steden: in al deze crises spelen bodems een hoofdrol. Dat moeten ze dus ook doen als het om oplossingen gaat.
Maar bodems zitten letterlijk onder het maaiveld en springen daardoor niet altijd in het oog. Het is tijd om ze in de spotlights te zetten en nog nadrukkelijker dan de afgelopen 10 jaar te agenderen:
Vitale bodems in heel Nederland in 2030.
We hebben drie keer het oppervlak van Nederland nodig!
Earth Overshoot Day is de dag waarop de portie grondstoffen die de aarde jaarlijks kan leveren is verbruikt. Voor Nederland viel die dag in 2020 al op 3 mei! Onze ambities en wensen leggen een steeds groter beslag op het land en op het bodem- en watersysteem. Niet alleen aan de oppervlakte, maar ook in de diepere ondergrond. Zo vraagt woningbouw om schone grond en grondstoffen,
klimaatmitigatie om vastlegging van CO2 in de bodem, en klimaatadaptatie om waterbergend vermogen. Voor energievoorziening gebruiken we geothermie, voor schoon drinkwater het reinigend vermogen van de bodem, en in de ondergrond leggen we kabels, leidingen en transportsystemen.
Is er wel genoeg Nederland voor al onze wensen en opgaven? Als we op de huidige voet doorgaan komen we land tekort. We moeten dus niet alleen werken aan herstel van gedegradeerde bodems en nieuwe degradatie voorkomen, maar ook prioriteiten stellen en keuzes maken.
Niet alles kan overal.
De keuzes die we samen moeten maken zullen soms pijnlijk zijn, maar we kunnen niet anders dan rekening houden met de beschikbaarheid en draagkracht van de bodem. Niet alles kan overal, en als we nu de juiste keuzes maken, hebben ook
toekomstige generaties een gezonde bodem onder hun bestaan.
We moeten toe naar een rechtvaardig gebruik van bodemdiensten, waarbij niet “wie het eerst komt het eerst maalt” maar het gezamenlijk belang voorop staat.
Samenwerking voor toekomstbestendig land- en bodemgebruik.
Gebruikers van land en bodem realiseren zich niet altijd dat hun benutting van bodemdiensten consequenties heeft voor anderen. Maar slim gebruik en samenwerking maken multifunctionaliteit mogelijk, en de afgelopen jaren zijn goede stappen in die richting gezet.
Er zijn inmiddels mooie voorbeelden van samenwerking tussen publieke en private sector waarbij economie, inclusiviteit en ecologie hand in hand gaan, maar helaas is dit is dit nog geen gemeengoed. Voor robuust, toekomstbestendig land- en bodemgebruik is opschaling onontbeerlijk, zowel van samenwerking als van de integrale aanpak.
Daarom de TerrAgenda.
De TerrAgenda 2020-2030 introduceert een integrale benadering voor bodem, grondwater en ondergrond. En heeft als streefdoel vitale bodems in héél Nederland, hoog en laag, droog en nat, in steden, natuur-, landbouw- en industriegebieden en op bedrijventerreinen. Uiteraard vraagt ieder gebied en iedere opgave om maatwerk, maar er zijn ook grote gemene delers. Onze vier agendapunten voor vitale Nederlandse bodems beschrijven deze gemeenschappelijkheid.
- Zet land- en bodemdegradatie op nul;
- Geef de bodem een stem
- Neem verantwoordelijkheid, organiseer de regie
- Verbind en bouw netwerken, verspreid de boodschap
Een Manifest & een levend Actieprogramma.
De TerrAgenda bestaat uit een Manifest (Manifest_TerrAgenda 2020-2030) en een Levend actieprogramma (Actieprogramma_TerrAgenda_2020) en is op 25 november door de bodemambassadeurs aangeboden aan de samenleving. Het Manifest heeft een horizon van 2030 en is opgesteld door de ambassadeurs van het initiatief Bewust Bodemgebruik. Het levend actieprogramma is een jaarlijks overzicht van geboekte resultaten en opgedane inspiratie, en een actualisatie van in het kader van de TerrAgenda ondernomen acties.
Oproep.
Tot 1 januari 2030 verschijnt ieder jaar op 25 november een nieuwe editie van het actieprogramma. Heb je een bijdrage of een plan, laat het weten! Wij zetten het op onze website. Zet je activiteiten in de schijnwerpers en deel je ervaringen met anderen. Ontwikkel mee. Geef je activiteiten door aan de ambassadeurs van het Initiatief Bewust Bodemgebruik: bodem@bewustbodemgebruik.nl.
